โครงการชุมชนน่าอยู่ชายแดนใต้: การดูแลผู้สูงอายุ บ้านจือแร ม.3 จ.นราธิวาส ปี 2565
ถอดบทเรียนพื้นที่ต้นแบบ โครงการชุมชนน่าอยู่ชายแดนใต้
บ้านจือแร กลไกสภาผู้นำเข้มแข็งสู่ชุมชนเข้มแข็ง : การดูแลผู้สูงอายุ
โดย โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านสาวอ ธันวาคม 2565
รู้จักบ้านจือแร
ชุมชนบ้านจือแร ตั้งอยู่ในตำบลสาวอ อำเภอรือเสาะ จังหวัดนราธิวาส ห่างจากอำเภอรือเสาะ 7 กิโลเมตร และจากจังหวัดนราธิวาส 57 กิโลเมตร ภูมิประเทศเป็นเนินเขาและที่ราบ ชาวบ้านส่วนใหญ่มีที่ดินทำกินส่วนตัว มี 2 ฤดู คือ ฤดูร้อน (มี.ค. – มิ.ย.) และฤดูฝน (ก.ค. – ก.พ.) โดยฝนตกชุกสุดในช่วง พ.ย. – ม.ค. อุณหภูมิเฉลี่ย 27°C และความชื้นสูง 60 – 80% อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันสภาพอากาศเปลี่ยนแปลง ทำให้ฝนตกไม่ตรงฤดูกาล และฤดูฝนสั้นกว่าฤดูร้อน
| หมู่ที่ | ชื่อหมู่บ้าน | จำนวนหลังคาเรือน | จำนวนประชากร | รวม | |
| ชาย | หญิง | ||||
| 3 | จือแร | 196 | 347 | 334 | 681 |
ชุมชนจือแรมีประชากร 681 คน แบ่งเป็นชาย 347 คน หญิง 334 คน มี 196 ครัวเรือน อาชีพหลักคือการเกษตรกรรม เช่น ทำสวน ทำนา และกรีดยาง ประชาชนในชุมชนส่วนใหญ่ (ร้อยละ 100) นับถือศาสนาอิสลาม มีศาสนสถานประกอบพิธีกรรมคือ มัสยิด 1 แห่ง และสุเหร่า 3 แห่ง รวมถึงโรงเรียนตาดีกา 1 แห่ง ชุมชนนี้มีลักษณะเป็นชนบทและใช้ภาษายาวีในการสื่อสาร โดยมี 3 ชุมชนย่อยในพื้นที่
การคมนาคมเข้าสู่หมู่บ้าน ดังนี้ พื้นที่ชุมชนบางส่วนอยู่ติดแม่น้ำสายบุรี โดยเฉพาะเขตตะโละกลูบี มักประสบปัญหาน้ำท่วมทุกปีในช่วงตุลาคม-กุมภาพันธ์ มีผลกระทบต่อ 20 ครัวเรือน อาชีพหลักคือเกษตรกรรม (80%) รองลงมาคือรับจ้าง (17%) และข้าราชการ (3%)
ชุมชนบ้านจือแร มีมัสยิด 1 แห่ง, สุเหรอ 2 แห่ง, โรงเรียนประถม 1 แห่ง และโรงเรียนเอกชนสอนศาสนา 1 แห่ง ใช้เป็นศูนย์รวมกิจกรรมของชุมชน รวมทั้งสนามหน้ามัสยิดที่เป็นลานกีฬาและอาคารอเนกประสงค์ ส่วนชุมชนบ้านบือเจาะ มีสนามกีฬากลางที่ใช้เป็นลานบินของกองทัพในการเยี่ยมประชาชน
ความไม่น่าอยู่ของบ้านจือแร
จากการวิเคราะห์ประเมินชุมชนของสภาผู้นำชุมชนบ้านจือแร เมื่อเข้ามาร่วมดำเนินโครงการกับชุดโครงการชุมชนน่าอยู่ ได้ใช้เครื่องมือสามเหลี่ยมปัญหา และต้นไม้ปัญหามาวิเคราะห์ความไม่น่าอยู่ของบ้านจือแร ซึ่งพบว่า
การวิเคราะห์จุดอ่อน / จุดแข็งและปัญหา / ศักยภาพของหมู่บ้าน
|
จุดอ่อน / ปัญหา |
จุดแข็ง / ศักยภาพ |
|
ด้านเศรษฐกิจและสภาพแวดล้อม |
|
| – ขยะจรริมถนนใหญ่ – ภาวะหนี้สินที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ – ต้นทุนในการผลิตสูง/ราคาผลผลิตตกต่ำ – การใช้สารเคมีในการเกษตร – ไม่มีอาชีพเสริม/ว่างงาน – ไม่มีกลุ่มอาชีพที่เป็นรูปธรรม – ไม่มีตลาดรองรับสินค้าในชุมชน – ขยะมูลฝอย/ดินเสื่อม – พื้นที่น้ำท่วม |
– แหล่งโบราณคดี แหล่งประวัติศาสตร์ ของชุมชน – มีภูมิปัญญาท้องถิ่น ผลิตด้ามกริชโบราณ – มีกลุ่มแม่บ้าน – มีกลุ่มทำปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพ |
|
ด้านสุขภาพอนามัยและยาเสพติด |
|
| – โรคเรื้อรังเพิ่มสูงมากขึ้นในทุกวัยของคนในชุมชน – ขาดการออกกำลังกาย/อุปกรณ์การออกกำลังกาย – ขาดความรู้ในการดูแลสุขภาพและบริโภคอาหารที่ปลอดภัย – ยาเสพติด/การลักเล็กขโมยน้อย – ครอบครัวแตกแยก – อยู่ห่างไกล รพ.สต. 7 กิโลเมตร |
– มี อสม.ในหมู่บ้านที่พร้อมทำงาน – มีการรณรงค์ในการควบคุม การดูแลรักษาสุขภาพ |
|
ด้านความรู้และการศึกษา |
|
| – ขาดความรู้ในการบริหารจัดการชุมชน – ไม่สนใจข่าวสารและการอ่าน |
– มีแกนนำหมู่บ้านพร้อมจะบริหารจัดการชุมชน – มีแหล่งความรู้ด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น |
|
ด้านการมีส่วนร่วมและความเข้มแข็งในชุมชน |
|
| – มีส่วนร่วมในทำงานของชุมชนน้อย – ขาดการบริหารจัดการกลุ่มที่ดี |
– กิจกรรมตามประเพณีที่ยังก่อการรวมตัวของคนในชุมชนได้ |
|
ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติฯ |
|
| – การใช้สารเคมีในการเกษตร | – มีกลุ่มทำนาปลอดสารพิษ – มีกลุ่มปลูกผักปลอดสารพิษ |
ตารางวิเคราะห์สาเหตุของปัญหา / แนวทางแก้ไข
| จุดอ่อน / ปัญหา | สาเหตุของปัญหา | แนวทางแก้ไข | ||
| ด้านโครงสร้างพื้นฐาน | ||||
| – ไม่มีประปาหมู่บ้าน | – น้ำเป็นตะกอนบริโภคไม่ได้ – น้ำท่วมทุกปี |
– ส่วนหนึ่งซื้อน้ำขวดดื่ม – ที่มีรายได้ซื้อเครื่องกรองน้ำ |
||
|
ด้านเศรษฐกิจ |
||||
| – รายจ่ายมากกว่ารายได้ – ค่าครองชีพสูง – ราคาผลผลิตตกต่ำ – หนี้สิน – ว่างงาน |
– ขาดการมีส่วนร่วม – การบริโภคฟุ่มเฟือย – ราคาต้นทุนการผลิตสูง – ไม่มีการรวมกลุ่มกันทำ – ค่าใช้จ่ายสูง/สินค้าราคาแพง – มีรายได้ไม่ต่อเนื่อง – เงินลงทุนมีน้อย |
– สร้างการเรียนรู้ในการบริหารจัดการกลุ่ม – ลดรายจ่ายที่ไม่จำเป็น – สร้างฐานการผลิตอาหารเอง (ปลูกผัก เลี้ยงสัตว์) – ผลิตพลังงานทดแทน – จัดหาทุนในการประกอบอาชีพ – สร้างอาชีพเสริม – สร้างงานในหมู่บ้าน – ผลิตปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพใช้เอง – ส่งเสริมการต่อยอดงานฝีมือช่างผลิตด้ามกริชโบราณที่มีความสวยงาม |
||
|
ด้านสุขภาพและยาเสพติด |
||||
| – สุขภาพอนามัย/โรคเรื้อรัง – การบริโภคอาหารปนเปื้อน – ขาดความรู้ในการดูแลสุขภาพ |
– การใช้สารเคมี – กินอาหารไม่ถูกสุขลักษณะ – ขาดการออกกำลังกาย – หน่วยบริการสาธารณสุขส่งเสริมสุขภาพไม่จริงจัง |
– ลดการใช้สารเคมีในการเกษตร – ส่งเสริมการออกกำลังกาย – ตรวจคัดกรองสารเคมีตกค้างในเลือด – ตรวจสุขภาพปี ละ 2 ครั้ง |
||
|
ด้านความรู้และการศึกษา |
||||
| – ขาดความรู้ในการบริหารจัดการชุมชน – ไม่สนใจข่าวสารและการอ่าน – ครอบครัวยากจนขาดโอกาสทางการศึกษา |
– ไม่มีโอกาสในการเรียนรู้ | – จัดกิจกรรมพัฒนาศักยภาพทีมผู้นำชุมชน – ทำป้ายประชาสัมพันธ์ สร้างกลุ่มไลน์ชุมชน – ส่งเสริมให้เด็กยากจนได้รับทุนการศึกษา |
||
|
ด้านการมีส่วนร่วมฯ |
||||
| – มีส่วนร่วมในทำงานของชุมชนน้อย – ขาดการบริหารจัดการกลุ่มที่ดี |
– ไม่เห็นความสำคัญของการมีส่วนร่วมในชุมชน – ไม่มีเวลา มุ่งทำงานหารายได้ |
– จัดกิจกรรมส่งเสริมการทำงานแบบมีส่วนร่วม – สร้างกลุ่ม รวมกลุ่มจากอาชีพหลักให้มากขึ้น – ส่งเสริมให้ครัวเรือนมีอาชีพเสริม – อบรมให้ความรู้เรื่องการตั้งกลุ่มอาชีพ |
||
|
ด้านทรัพยากรธรรมชาติฯ |
||||
| – การใช้สารเคมีในการเกษตร
|
– ขาดความรู้ความเข้าใจการทำการเกษตรแนวใหม่ | – ส่งเสริมการใช้ปุ๋ยชีวภาพ – รวมกลุ่มผลิตปุ๋ยชีวภาพ – ส่งเสริมการผลิตอาหารที่ปลอดภัย |
||
| – การปลูกพืชเชิงเดี่ยว | – การส่งเสริมจากภาครัฐ | – การคืนพันธุกรรมท้องถิ่น – การทำสวนผสมผสาน – การส่งเสริมและพัฒนาการเกษตรริมแม่น้ำสายบุรี |
||
การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น
ก่อนทำโครงการชุมชนอยู่แบบต่างคนต่างอยู่ โดยรวมตัวกันบ้างในกิจกรรมมัสยิดและตาดีกา และมีความช่วยเหลือจากภาครัฐในช่วงน้ำท่วมเท่านั้น
หลังทำโครงการ ชุมชนเริ่มมีการประชุมสภาผู้นำเดือนละ 1 ครั้ง โดยผู้ใหญ่บ้านสามารถนำประเด็นเข้าสู่การประชุมเพื่อขยายผลได้ การดูแลผู้สูงอายุเริ่มมีการแบ่งเขตเป็น 4 โซน ครอบคลุม 86 ราย โดยมีหัวหน้าโซนจากสภาผู้นำช่วยดูแล ในแต่ละโซนมีการจัดตั้งชมรมผู้สูงอายุที่มีคณะกรรมการ 27 คน ซึ่งจะลงเยี่ยมบ้านผู้สูงอายุทุกเดือน และส่งเสริมกิจกรรมออกกำลังกายให้ผู้สูงอายุทำอย่างต่อเนื่องทุกวัน
การก่อตัวสภาผู้นำชุมชนเข้มแข็งบ้านจือแร
ในปี 2564 ชุมชนบ้านจือแรเข้าร่วมโครงการ “ชุมชนน่าอยู่” ของ สสส. โดยมีผู้ใหญ่บ้านเดร์เลาะ นิยาแม นำทีมผู้ช่วยเข้าร่วมเรียนรู้กลไกสภาผู้นำชุมชนจากหน่วยจัดการชุมชนชายแดนใต้ เพื่อพัฒนาศักยภาพและแก้ไขปัญหาชุมชน โดยเริ่มต้นจากการดูแลผู้สูงอายุในพื้นที่ ซึ่งมีผู้สูงอายุ 86 คน การสร้างสภาผู้นำช่วยเสริมสร้างความเข้มแข็งและแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากชุมชนอื่นๆ ทีมพี่เลี้ยงจาก รพ.สต. บ้านสาวอ ก็มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนการดำเนินงาน
การประชุมสภาผู้นำจะจัดขึ้นหลังละหมาดอีซา (19.30 น.) ที่บ้านผู้ใหญ่บ้าน หรือบางครั้งจะปรับเวลาเป็นกลางวันเพื่อความปลอดภัยจากเหตุร้ายในพื้นที่ มัสยิดบ้านจือแรเป็นศูนย์กลางกิจกรรมของชุมชน ชมรมผู้สูงอายุใช้มัสยิดในการจัดกิจกรรมเรียนรู้ และมีบริการรถรับส่งเพื่อช่วยให้ผู้สูงอายุสามารถเข้าร่วมกิจกรรมต่างๆ เช่น การไปละหมาดวันศุกร์ได้สะดวกยิ่งขึ้นฃ
ตารางที่ 1 บทเรียนการทำงานของบ้านจือแร
| ด้าน/ประเด็น | การปรับและพัฒนา |
| 1. การดึงเอาคนดีคนเก่งในชุมชนเข้ามาทำงานร่วมกัน | บ้านจือแรอยู่ใกล้อำเภอรามัน ประชาชนโดยเฉพาะเยาวชนที่จบการศึกษามักไปทำงานนอกพื้นที่ การดึงเยาวชนที่มีทักษะกลับมาทำงานในพื้นที่ค่อนข้างยาก ต้องใช้การเชิญชวนและกลยุทธ์เฉพาะเจาะจง |
| 2. ใช้ประเด็นเริ่มต้นในการชักชวนคนมาร่วมแก้ปัญหาชุมชน | เนื่องจากผู้สูงอายุในชุมชนเริ่มมีมากขึ้น อยู่กับหลานเป็นส่วนใหญ่ และเริ่มมีปัญหาสุขภาพ จึงเกิดการหารือวิเคราะห์ ปัญหา พบว่า การดูแลผู้สูงอายุ ควรจัดทำเป็นระบบ ภายใต้การนำของผู้นำชุมและผู้เกี่ยวข้อง |
| 3. การใช้ข้อมูล การวิเคราะห์ข้อมูล และการคืนข้อมูลให้กับชุมชนเป็นระยะ | ก่อนหน้าการดำเนินงาน ชุมชนไม่มีตัวเลข จำนวนผู้สูงอายุที่ชัดเจน แต่หลังจากชุมชนได้สำรวจข้อมูลเองพบว่าในชุมชน มีผู้สูงอายุ จำนวนทั้งสิ้น 86 ราย |
| 4. การพัฒนาคนเพื่อให้มีความสามารถในการแก้ปัญหาได้อย่างเป็นระบบ | บ้านจือแร ได้ใช้เวทีประชุมสภาผู้นำชุมชนเป็นพื้นที่ในการพัฒนาศักยภาพของทีมงานเป็นระยะ มีพี่เลี้ยงคอยให้คำปรึกษา ละใช้เครื่องมือต่างๆมาแก้ปัญหา และสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหาร่วมกันของคนในชุมชน |
| 5. การสร้างการมีส่วนร่วมของทุกฝ่าย และใช้กฎกติกาชุมชนในการแก้ปัญหา | บ้านจือแร ได้มีการจัดประชาคมและวางกติกาในชุมชนร่วมกัน |
พื้นที่ใกล้กับอำเภอรามัน จังหวัดยะลา ประชากรบางส่วนอาศัยในชุมชนบ้านจือแร ซึ่งอยู่ในเขตตำบลตะโละหะลอ โดยมีความเชื่อว่า โรงพยาบาลรามันใกล้และสะดวกในการไปรับบริการทางการแพทย์ อีกทั้งยังมีเครือญาติกับตำบลบาลอและตะโละหะลอ เกิดการเชื่อมโยงในด้านสังคมและบริการสุขภาพ
วิธีการชวนคนมาเป็นสภาผู้นำชุมขนบ้านจือแร สามารถทำได้ 3 วิธีหลัก:
1. การชักชวนโดยตรง: เชิญชวนแกนนำชุมชน เช่น กรรมการหมู่บ้าน หรือกลุ่มต่างๆ เช่น กลุ่มแม่บ้าน หรือ อสม. เพื่อทำความเข้าใจปัญหาและเป้าหมายการเปลี่ยนแปลงในระดับบุคคลและหมู่บ้านร่วมกัน
2. การชักชวนโดยทางอ้อม: เมื่อแกนนำที่ถูกชักชวนเข้าร่วมเห็นการเปลี่ยนแปลงในชุมชน พวกเขาจะช่วยเชิญชวนกลุ่มอื่นๆ โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่สัมผัสการเปลี่ยนแปลงและรอยยิ้มจากกิจกรรมร่วม
3. เชิญชวนตามกลุ่มเป้าหมาย: ชักชวนกลุ่มผู้สูงอายุและครอบครัวผู้สูงอายุ เพื่อร่วมขับเคลื่อนการดูแลผู้สูงอายุในชุมชน
โครงสร้างและการบริหารจัดการด้วยกลไกสภาชุมชน
การก่อตัวของสภาผู้นำชุมชนบ้านบือเจาะได้พัฒนาเป็นระบบบริหารจัดการชุมชนแบ่งออกเป็น 7 โซน ตามการรับผิดชอบเดิมของ อสม. โดยมอบหมายให้ผู้ใหญ่บ้านแต่ละโซนรับผิดชอบดูแล พร้อมทีมงานประกอบด้วยอาสาสมัครสาธารณสุข, ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน และแกนนำจากกลุ่มต่างๆ เพื่อดูแลและแก้ไขปัญหาผู้สูงอายุในชุมชนอย่างใกล้ชิด
ภาวะการนำ
นายเดร์เลาะ นิยาแม ในฐานะผู้ใหญ่บ้านได้ขับเคลื่อนการดำเนินงานของสภา โดยจัดกิจกรรมและการประชุมประจำเดือนอย่างมีประสิทธิภาพ พร้อมแก้ไขปัญหาชุมชนได้ดี โดยใช้แนวทางการนำแบบประชาธิปไตย (Democratic Leadership) ที่เปิดโอกาสให้สมาชิกทุกคนมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ ฟังความคิดเห็นและทำงานเป็นทีม ส่งผลให้ผลงานและความพึงพอใจในการทำงานเพิ่มขึ้น อย่างไรก็ตาม การตัดสินใจแบบกลุ่มบางครั้งอาจใช้เวลานาน เนื่องจากต้องรอให้ทุกคนเห็นด้วยหรือมีเสียงข้างมากก่อนการดำเนินการ
กระบวนการและกิจกรรมที่นำมาสู่การเปลี่ยนแปลงที่บ้านจือแร
สภาผู้นำชุมชนบ้านจือแรได้พัฒนาความสัมพันธ์ในชุมชนผ่านการจัดกิจกรรมและเยี่ยมเยียนของทีมผู้นำและคณะกรรมการชมรมผู้สูงอายุ ทำให้เกิดการพบปะและสร้างความสัมพันธ์ที่ดีในชุมชน โดยมีการประชุมสภาผู้นำทุกเดือน และพัฒนาการดูแลสุขภาพ เช่น การสำรวจข้อมูลผู้สูงอายุ การคัดกรองสุขภาพ และการส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพที่ดี โดยการร่วมมือกันของชุมชน ทำให้ความสัมพันธ์ในพื้นที่แข็งแกร่งและดูแลสุขภาพได้ดียิ่งขึ้น
เกิดการสร้างกติกาของสภาผู้นำชุมชน
1. สภาผู้นำต้องเป็นแบบอย่างให้กับคนในชุมชน
2. ห้ามขาดประชุมโดยไม่มีเหตุจำเป็น
3. สภาผู้นำชุมชนต้องมีส่วนร่วมในการทำงานทุกคน
4. สภาผู้นำชุมชนต้องทำหน้าที่สื่อสารประชาสัมพันธ์การดำเนินงาน
5. ร่วมกันวางแผน เสนอความคิดเห็น วิเคราะห์ ประเมินผล
6. ร่วมกันดูแลสุขภาพผู้สูงอายุในชุมชน
7. เป็นแบบอย่างและส่งเสริมมกิจกรรมขยับกาย 150 นาที /สัปดาห์ หรือ 10 – 30 นาที ต่อวัน
8. กิจกรรมเยี่ยมบ้านโดยทีมสภาผู้นำชุมชน เดือนละ 1 ครั้ง หลังจากประชุม
รูปแบบการผนึกกำลังในการจัดการทรัพยากร และความผูกพันต่อเป้าหมายของสภาผู้นำชุมชนบ้านจือแร
เป้าหมายและวิสัยทัศน์ของสภาผู้นำชุมชนบ้านบือเจาะมุ่งเน้นการสร้าง Employee Engagement ที่มีประสิทธิภาพ ผ่านการส่งเสริมความสัมพันธ์ที่ดี การมีส่วนร่วม และความสุขในการทำงาน ทำให้เกิดความภาคภูมิใจในการพัฒนาชุมชนร่วมกัน โดยยึดถืออุดมการณ์และเป้าหมายร่วมกันในการพัฒนาชุมชนบ้านจือแรให้เจริญก้าวหน้าและยั่งยืน
ความเข้มแข็งของสภาผู้นำชุมชนและโอกาสความยั่งยืนในการทำงานของสภาผู้นำชุมชนบ้านจือแร
มิติที่ 1 การมีส่วนร่วม ผลการประเมินครั้งที่ 1 พบว่า สภาผู้นำชุมชนมีระดับการทำงานที่ 3 เนื่องจากยังไม่เข้าใจระบบการทำงาน แต่สามารถขับเคลื่อนงานได้เองตามข้อตกลง โดยการมีส่วนร่วมในช่วง 4 เดือนแรกต่ำกว่า 50% หลังจากนั้นการประชาสัมพันธ์และการพัฒนาตนเองทำให้การเข้าร่วมประชุมเพิ่มขึ้นเป็นมากกว่า 50% และมีผู้เข้าร่วมกิจกรรมมากกว่า 200 คน ถึงแม้จะมีการแสดงความคิดเห็นบ้าง แต่ยังไม่มากพอในการตัดสินใจร่วมกัน ส่วนผลการประเมินครั้งที่ 2 พบว่าชุมชนมีการมีส่วนร่วมเพิ่มขึ้น กล้าตัดสินใจ แสดงความคิดเห็น และหาทางออกในการแก้ปัญหาร่วมกันมากขึ้น
มิติที่ 2 ผู้นำชุมชน ผลการประเมินครั้งที่ 1 ระดับ 3 และ ครั้งที่ 2 ระดับ 4 พบว่าผู้นำชุมชนมาจากทุกกลุ่ม ทุกองค์กรในชุมชน สามารถทำงานได้ดี มีการพัฒนาทักษะการทำงานร่วมกันได้ทั้งในและนอกชุมชนได้ดี
มิติที่ 3 โครงสร้างองค์กร ผลการประเมินครั้งที่ 1 สภาผู้นำชุมชนอยู่ในระดับ 2 โดยมีการประชุมสม่ำเสมอและทำงานโครงการร่วมกับองค์กรในชุมชนได้ดี หลังจาก 5 เดือน สภาผู้นำประเมินใหม่เป็นระดับ 4 พบว่ามีการประชุมทุกเดือน ดำเนินกิจกรรมตามแผน สามารถทำงานร่วมกับทั้งในและนอกชุมชนได้ดี มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับองค์กรอื่น แม้จะมีบางกลุ่มที่ไม่เข้าร่วมกิจกรรมเพราะการแข่งขันทางการเมือง แต่สภาสามารถหาคณะกรรมการที่มีความคิดเชิงบวกและพร้อมพัฒนาชุมชนไปด้วยกันได้
มิติที่ 4 การประเมินปัญหา ผลการประเมินทั้ง 2 ครั้งพบว่า ชุมชนมีการจัดเก็บและรวบรวมข้อมูลอย่างเป็นระบบ สามารถวิเคราะห์ปัญหาได้ดี แต่ควรสร้างทีมงานคนรุ่นใหม่เพื่อเสริมทักษะทางวิชาการและการใช้คอมพิวเตอร์ในการจัดการข้อมูลรายงาน
มิติที่ 5 การระดมทรัพยากร ผลการประเมินครั้งที่ 1 และ 2 พบว่าอยู่ในระดับ 3 สภาผู้นำชุมชนสามารถจัดทำแผนชุมชนพึ่งตนเองที่มีการระดมทุนและทรัพยากรจากภายในชุมชนได้ โดยในระยะเวลา 5 เดือนที่ผ่านมา ได้มีการประเมินความเข้มแข็งในการระดมทรัพยากร และได้จัดทำแผนที่ใช้ทรัพยากรทั้งภายในและภายนอกชุมชนผ่านเวทีประชาคมในหมู่บ้าน
มิติที่ 6 การเชื่อมโยงกับบุคคลและองค์กรภายนอก ผลการประเมินครั้งที่ 1 พบว่า สภาผู้นำชุมชนสามารถเริ่มติดต่อขอความร่วมมือจากภายนอกได้บ้าง ส่วนการประเมินครั้งที่ 2 พบว่า สภาผู้นำชุมชนมีการลงนามข้อตกลงความร่วมมือกับภายนอกและสามารถประสานงานกับหน่วยงานต่างๆ เช่น สำนักงานพัฒนาชุมชนและสำนักงานเกษตรอำเภอ เพื่อขอรับงบประมาณสนับสนุนโครงการสร้างเสริมอาชีพให้กับชุมชน
มิติที่ 7 ความสามารถในการ “ถามว่าทำไม” ผลการประเมินพบว่าในการประชุมสภาผู้นำชุมชนในรอบแรก (ระดับ 2) มีการปรึกษาหารือ แต่ยังขาดการถามคำถามที่มาที่ไปของปัญหา ในการประเมินรอบที่ 2 (ระดับ 3) ชุมชนเริ่มถามคำถามมากขึ้นเกี่ยวกับเหตุผล สาเหตุ และผลกระทบที่ชุมชนจะได้รับจากการดำเนินการ ทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและสามารถพิจารณาข้อมูลอย่างมีวิจารณญาณมากขึ้น
มิติที่ 8 ความสัมพันธ์กับพี่เลี้ยง ผลการประเมินพบว่า ครั้งที่ 1 อยู่ในระดับ 3 และครั้งที่ 2 อยู่ในระดับ 5 ในการดำเนินโครงการ สภาผู้นำชุมชนเป็นผู้ตัดสินใจหลัก โดยพี่เลี้ยงทำหน้าที่อำนวยความสะดวกและสนับสนุนการฝึกอบรม รวมถึงการติดตามผลการดำเนินงานตามแผนงาน ทั้งนี้มีการสื่อสารและประสานงานระหว่างทีมงานและพี่เลี้ยงอย่างต่อเนื่อง รวมถึงการลงพื้นที่เพื่อพบปะและติดตามการดำเนินงานตามแผน
มิติที่ 9 การบริหารจัดการโครงการ ผลการประเมินครั้งที่ 2 ได้คะแนน 4 โดยคณะกรรมการสภาผู้นำชุมชนได้ดำเนินงานตามแผนอย่างมีประสิทธิภาพ และได้รับการช่วยเหลือจากพี่เลี้ยงในขอบเขตจำกัด สภาผู้นำชุมชนได้พัฒนาทักษะการบริหารจัดการ สามารถดำเนินงานตามแผนได้ทันเวลา มีการสรุปผลและร่วมกันแก้ปัญหาชุมชนได้ดี ทำให้ชุมชนมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น แต่ควรพัฒนาเพิ่มเติมในด้านทักษะการใช้โปรแกรมสรุปผล การใช้คอมพิวเตอร์ และการจัดเก็บข้อมูลให้เป็นระบบ
